Çocuklara Olumlu Davranış Kazandırma Yolları

Çocuk yetiştirme sürecinde disiplin ve sevgi dengesini kurmak son derece önemli bir konudur. Çocuklarda beklenen olumlu davranışların; bireyin sosyalleşmesi ve kişisel gelişiminin bir parçası olan becerilerin gelişimini içerisine aldığı söylenebilir. Çocuklarda olumlu davranış kazandırma yollarının amacı ise istenmeyen davranış şekillerinin azalmasını sağlayarak beklenen davranışların artırılmasına destek olmaktır. Bu noktada çocuğun davranışlarının olumlu yönde şekillenebilmesi için disiplin ve sevgi dengesinin doğru şekilde kurulması gerekir.

Her çocuk, dünyaya geldiği an koşulsuz sevildiğini ve güvende olduğunu hissetmek ister. Çocuğun davranışlarına karşı göz yummak, her istediğini yapmasını sağlamak, hep hoşgörülü olmak koşulsuz sevgi demek değildir. Bu durum çocukta belli bir süre sonra yetersizlik duygusunun ön plana çıkmasına sebep olur. Çocuk yetiştirme sürecinde sevgi; şefkat, ilgi ve yakınlığı dozunda uygulanan disiplinle bir arada oluşur. Dozunda uygulanan disiplin ve koşulsuz sevgi görerek büyüyen bir çocuğun olumlu benlik algısı gelişim gösterirken, aynı zamanda özgüveni artış gösterir.

Dolayısıyla dozunda uygulanan disiplin; doğru ve yanlışı ayırmak, insan ilişkilerinde sınır koyma ve öz disiplin sahibi olmak gibi becerilerin güçlenmesine yardımcı olarak disiplinin hayatın kuralı olduğunu çocuğa öğretme konusunda yardımcı olur. Disiplin; çocuğun kalbini kırmak, kişiliğini ezmek ya da sert sözler kullanarak otorite sağlamak anlamına gelmez. Tam tersi disiplin, aile içi iletişimde ve sosyal ilişkilerde sağlıklı sınırlar koymayı öğretmektir. Disiplin ve sevgi dengesi korunarak yetiştirilen bir çocuk öz disiplin sahibi, özgüveni yüksek, empatik, yardımsever, insan ilişkilerinde sınır koyabilen ve uyumlu sosyal becerilere sahip bireyler yetiştirme konusunda yardımcı olur. Anne ve babaların çocukları hırpalamadan, zorlamadan doğru ve yanlışı öğretmeye çalışması, olumlu ve olumsuz davranışların neden -sonuç ilişkilerini detaylı olarak açıklaması, çocuklara yeri geldiğinde seçim hakkı tanıması ve aynı zamanda bunları hayata geçirirken anne-baba sevgisini yeterince vermesi; onların gelişimine destek olması açısından son derece önemlidir.

Çocuklarla Olumlu İlişki Nasıl Kurulur?

Çocuk ve ebeveyn arasında kurulan ilişki; hayat boyu birbirini etkiler niteliktedir. Çocuklar, anne ve babalarıyla ya da diğer bireylerle sevgi dolu, güçlü ve olumlu ilişkilere sahip olduğunda en iyi şekilde gelişir ve öğrenmeye açık olurlar. Bu durumun temel sebebi ise yakınlarıyla kurdukları bu olumlu ilişkiler, çocukların dünyayı öğrenmesi konusunda yardımcı olur. Dünyanın emniyetli ve güvenli olmadığı, ağladıklarında, güldüklerinde ya da surat astıklarında onları nelerin beklediği gibi detaylar, çocuklarla kurulan olumlu ilişkiyle doğru orantılıdır. Çocuklarla olumlu ilişki kurabilmek için dikkat edilmesi gereken bazı ipuçları şu şekilde ifade edilebilir:

• Güven ve saygıya dayalı olan özel bir alan yaratmak,
• Kaliteli zaman geçirmek için gereken ambiyansı oluşturmak,
• Çocukla beraber anı yaşamaya çalışmak.

Ebeveyn ve çocuk ilişkisi; çocuğun duygusal, psikolojik ve sosyal gelişimi söz konusu olduğunda çok önemli bir rol üstlenir. Sağlıklı bir ilişki inşa etmek, güvene dayalı ve güvenli bir iletişim ile mümkün olabilir. Anne ve babalar, çocuklarıyla her zaman açık şekilde iletişim kurmalıdır. Çocuklarına duygu ve düşüncelerini dürüst şekilde ifade etmeleri için alan tanımaları gerekir. Ayrıca çocuğun söylediklerini dikkatli bir şekilde dinlemek ve ona değer verdiğinizi göstermek; sağlıklı iletişim kurmanın temelini oluşturur. Aktif dinleme; çocuğun konuşurken beden diliyle ve göz temasıyla onu dinlediğinizi belli etmeyi ve konuşmayı kesmeden dinlemeyi içerisine alır. Bu sayede çocuğun kendini değerli ve özel hissetmesi sağlanır.

Ayrıca çocuğun yaşadığı durumları anlamaya çalışmak ve onunla empati kurmak son derece önemlidir. Çocuğun duygusal ihtiyaçlarını kabul ederek, bu duyguları anlamaya dair mantıklı sorular sormak onun kendini güvende hissetmesini sağlar. Ayrıca bu sayede ebeveynine karşı daha açık bir iletişim kanalı kullanmasına yardımcı olur. Çocuğun başarılı ve olumlu davranışlarını fark ederek takdir etmek ise onun özgüvenini artırmaya yönelik önemli bir adımdır. Dolayısıyla olumlu davranışların devam etmesine teşvik edilmiş olur. Eleştiri yaparken nazik ve yapıcı bir dil kullanmak ise olumsuz davranışları düzeltmeye yönelik öneriler sunmak kadar önemli bir detaydır.

Çocuklar Neden Olumsuz Davranış Sergiler?

Her çocuk dünyaya geldiği andan itibaren bazı özelliklere sahiptir ve özel yönleri olabilir. Aynı zamanda çocuk aile, okul, arkadaş çevresi gibi dış dünyanın etkisi altındadır ve davranış örüntülerin şekillenmesi konusunda çevresel etkenlerin çok büyük bir faktör olduğu bilinmelidir. Her çocuk ve her durum kendine özel olsa bile; çocukların yanlış davranış sergilemesine sebep olan bazı nedenler vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Ebeveyni test etmek: Çocukların hayattaki en önemli görevi, içerisinde bulundukları karmaşık dünyanın nasıl işlediğini çözmeye çalışmaktadır. Bu yüzden bazı şeyleri keşfederek her gelişimsel dönemde anne ve babasını test etmek isterler. Limitlerin nerede bitebileceğini ve hatta limit olup olmadığını bilmek isterler. Bu test etme sürecinde sergilenen davranışlar ebeveynler için zor olsa bile, bunun normal olduğu ve çocukları yönlendirme konusunda çok ideal bir araç olabileceği mutlaka bilinmelidir,
• Ev ve okul beklentisinin farklı olması: Çocuğun kendini güvende hissetmesi ve dünyayla işleyişiyle alakalı sağlam bir anlayışa sahip olabilmesi için istikrar sağlamak son derece önemlidir. Ancak çocuk ev ya da okulda davranışlarıyla alakalı farklı geri dönüşler başlıyorsa, bu durum oda zaman içerisinde bir stres yaratır ve limitleri zorlama davranışında bir artış söz konusu olması kaçınılmazdır,
• Kuralları anlamak ve beklentilerin fazla olması: Zaman zaman anne ve babaların beklentileri çocuğun sahip olduğu kapasitesinin üzerinde olabilir. Kurallar, her zaman için çocuğun gelişimsel düzeyi baz alınarak oluşturulmalıdır. Çocuklar verilen her görevi yerine getirme ya da kuralları uygulama sırasında yönlendirmeye ihtiyaç duyabilir,
• Kendini kanıtlamak isteği: İki yaş itibariyle çocuklarda artış gösteren bir bağımsızlık ihtiyacı ortaya çıkar. Hayatla alakalı kendini yetkin hissetmesi bazı şeylerin kontrol altında olmasını istemesi ve kontrol edebilecekleri alanları kısa zamanda keşfetmek istemesi son derece normaldir. Örnek vermek gerekirse; diş fırçalama, uyuma, yeme ve giyinme gibi durumlarda sahip olduğu gücü test ederek kontrolün kendinde olduğu hissini pekiştirme eğilimi gösterirler,
• Sıkılmış, hasta, uykulu ya da aç olması: Çocuklar temel ihtiyaçları her gün bir rutin içerisinde karşılanmadığı takdirde, bu durum onları olumsuz davranışlar sergilemesine sebep olabilir,
• Yeteri kadar bilgi ve tecrübe sahibi olmaması: Karşıdan karşıya geçerken iki tarafa da bakmayı çocuklara öğretmek gerektiği gibi, disiplinle alakalı konularda da nasıl davranması gerektiğini onlara mutlaka öğretmek gerekir,
• Yanlış davranışlarına ilgiyle ödü vermek: Hiçbir anne baba olumsuz davranışları isteyerek ödüllendirmez. Ancak bu çok sık rastlanan bir durumdur. Bu noktada unutulmaması gereken negatif ilgi (olumsuz davranışa bağırarak, kızarak tepki vermek gibi) çocuk tarafından ilgi olarak algılanabilir,
• Ebeveyn davranışını rol model almak: Bir çocuğun yanlış davranmasına sebep olmanın en kolay yollarından biri, anne ve babasının yanlış davranırken ya da olumsuz kelimeler kullanırken gözlemelesidir. Çocuklar, ev ortamında gördükleri ve tecrübe ettikleri şeyleri normal olarak kabul eder. Dolayısıyla evin içinde anne ve babasının sergilediği davranışlar, çocukların kullandığı davranışlar haline gelir.

Söz konusu olan bu maddelerin yanı sıra, sadece kendisini ifade etmek, istemedikleri şeylerden kaçmak ya da ilgi çekmek için olumsuz davranışlar sergileyebilirler. Aynı zamanda bazı rahatsızlıklar yaşayan çocuklar duygusal ihtiyaçlarını daha güçlü hissettiği için, istediği her an hareket etmek, yemek yemek ve buna benzer ihtiyaçları karşılamak için olumsuz davranışlar sergileyebilirler. Bu noktada çocuğun neden olumsuz davranış gösterdiğini anlamak ve buna göre adım atmak çok önemlidir.

Çocuğunuz İstenmeyen Bir Davranış Sergilediğinde Ne Yapmalısınız?

Çocukların istenmeyen davranışlar sergilediği durumlar, aile ve eğitimciler açısından zorlayıcı bir sorun olarak nitelendirilir. İstenmeyen davranış şekillerini ele alırken ise şu adımları takip etmek iş yarayabilir:

• Duygusal kontrol sağlama: Çocuk istenmeyen davranış gösterdiğinde, ilk olarak onu sakinleştirmek gerekir. Endişeli ya da öfkeli bir şekilde tepki vermek yerine ona soğukkanlı şekilde yaklaşmak şarttır. Bu durum çocuğun sakinleşmesine yardımcı olur,
• Davranışı anlama: Çocuğun neden bu şekilde davrandığını anlamaya çalışmak şarttır. Davranışın altında yatan fiziksel, duygusal ya da psikolojik sebepleri anlamak, ona nasıl yardımcı olmanız gerektiğini belirleme konusunda etkilidir,
• İletişim kurmak: Çocukla etkili ve açık iletişim kurmak önemlidir. Onunla sorunları hakkında konularak ne düşündüğünü, ne hissettiğini ve neden bu şekilde davrandığı anlamaya çalışmak gerekir. Dinlemek, çocuğun kendini rahat ifade etmesine yardımcı olabilir,
• Sınırları belirleme: İstenmeyen davranışları asla kabul etmemek gerekir. Çocuğa hangi davranışların kabul edilebilir olduğunu, hangilerinin yanlış olduğunu açıklamanız şarttır. Bu sınırlar ise her zaman tutarlı ve net olmak zorundadır,
• Olumlu tepkiler: İstenmeyen davranış şekillerini düzeltme sürecinde ise olumlu davranışları ödüllendirmek oldukça önemlidir. Çocuk olumlu davranışlar gösterdiğinde, bunu takdir ederek ödüllendirmek pekiştirici olacaktır,
• Farklı davranışlar öğretme: Çocuğa istenmeyen davranışlar yerine, kabul edilebilir olan normal davranışlar öğretilmelidir. Örnek vermek gerekirse; problem çözme, iletişim becerileri ya da öfke kontrolü geliştirme konusunda eğitim verilebilir,
• Sabır: İstenmeyen davranışların düzeltilmesi bazı durumlarda uzun zaman alabilir. Sabırlı olmak ve çocuğa tekrar tekrar istenmeyen davranışlar yerine kabul edilebilir davranışları sergilemeyi öğretmek gerekir,
• Profesyonel yardım almak: Çocukta ciddi ve sürekli olarak olumsuz davranışlar görüldüğünde, bu durumla başa çıkamadığınızı anladığınız an bir uzmandan profesyonel destek almayı düşünebilirsiniz,
• Destek almak: Aile ve okul, çocuğun istenmeyen davranışlarını kısa sürede ekarte edebilmek için işbirliği içerisinde olmalıdır. Eğitimcilerle iletişim için olarak çocuğun davranışlarını aynı şekilde ele almak işe yarar.

Her çocuğun birbirinden farklı olduğunu bilmek gerekir. Bu yüzden ele alınması gereken davranışlar ve uygulanması gereken yöntemler değişir. Her durumda çocuğun duygusal ihtiyaçlarına ve gelişim seviyesine uygun olan bir yaklaşım benimsemek şarttır.

Çocuklara Olumlu Davranış Kazandırma Yolları Nelerdir?

Çocuk anne ve babasının koyduğu kuralları test etmek ister. Yaptığı davranışların sebebini düşünmez ve gelişimsel dönem itibariyle bazı şeyleri daha fazla keşfetmek ister. Limitlerin olup olmadığını bilmek istediği için, sergiledikleri davranışlar karşısında ebeveynler zorlanır. Böyle kriz anlarında anne ve babanın çocuğu doğru şekilde yönlendirmesi son derece önemlidir.

Her çocuk, kendi ebeveynini örnek alır. Eğer anne baba uygun olmayan bir kelime kullandıysa ya da yanlış davranırsa, çocuk bunu kopyalar ge tekrar etmeye başlar. Örnek vermek gerekirse;. Çocuk evde sürekli bağıran birilerini görüyor ise zamanla oda bağırmaya başlar. Fiziksel şiddet olduğunda ise çocukta sinirlendiğinde fiziksel şiddete yönelir.

• Çocukta bulunan bir davranışı değiştirmek istediğinizde, ona karşı tutarlık olmanız şarttır. davranışlarınız ve söyledikleriniz arasında uyum olması ve özellikle anne ve babanın aynı dili konuşması çok önemlidir,
• Tutarlı olmakla beraber kararlı olmakta gerekir. Konu ile alakalı zaman zaman kriz çıkabilir, çocuk bağırabilir ya da ağlayabilir. Kötü bir anne olduğunuzu bile söyleyebilir. Böyle durumlarda sakinliğini koruyarak karardan vazgeçmemek, davranışın oturmasını kolay hale getirir,
• Bu süreçte çocuğu övmek yerine, davranışı teşvik etmeye çalışmak daha doğrudur. Çocukta olumlu bir davranış gördüğünüzde, bunu gördüğünüzü çocuğa hissettirmek yeterli olacaktır,
• Çocukta gördüğünüz olumsuz davranışları ona sürekli hatırlatmak ya da sorgulayıcı bir tavır takınmak yerine yönlendirici olmaya dikkat etmeniz gerekir,
• Eğer çocukta iyi bir davranış oluşturmak istiyorsanız, en iyi davranış öğretme şekli hiç şüphesiz ki doğru rol model olmaktır. Kısaca çocuğun nasıl davranmasını istiyorsanız, ona o şekilde davranmaya özen göstermelisiniz,
• Olumlu davranışlar otururken acele etmeye gerek yoktur. Aynı anda birçok farklı davranış değişikliği yapmak çocuk için zor olabilir. Sakin ve adım adım davranışı oturtmaya çalışmak ise daha işlevsel olacaktır,
• Diğer önemli konu ise çocukla kurulan iletişim dilidir. Çocuklarla konuşurken, ne söylediğiniz kadar nasıl söylediğinizde önemlidir. Ses tonunun anlayışlı ve empatik olması, beden dili ile verilen mesajlar dikkat edilmesi gereken noktalar arasında yer alır. Ayrıca onunla konuşurken uzun uzun anlatmak yerine, kısa ve öz şekilde mesajı iletmek gerekir. Diğer yandan tehdit, rüşvet, korkutma ya da pazarlık yöntemleri asla doğru değildir,
• Ebeveyn olarak bir şeye ''hayır'' dediğinizde, onu ''evet'' yapmamaya özen göstermeniz gerekir. Tutarlı olmak çok katı olmak değildir. Bu yüzden her şeye keskin şekilde hayır demeye gerek yoktur,
• Çocuğa verilen sözlerin mutlaka tutulması gerekir. Kesin olmayacak durumlarda söz vermekten kaçınmak da fayda vardır,
• Çocukta bir davranış oluşturmak için sınırlar ve kurallar gerekir. Kural oluştururken açıklama yapmak ama çok tartışmamak idealdir. Kuralları koyduktan sonra, esnetmeye çalıştığı durumlarda ve siz sınırı belli ettikten sonra kriz çıktığında onu anladığınızı ve kuralı yeniden hatırlatmak zorunda olduğunuzu ifade edebilirsiniz. Ancak o durumlara çok fazla konuşmadan, biraz sakinleşmesini bekleyerek bir bağ kurmaya çalışmak daha doğru olacaktır.

Bu konuda nerden başlamanız gerektiğini bilmediğinde ya da uyguladığınız hiçbir yöntem işe yaramıyorsa; çocuk ve ailelere yol gösterici olan profesyonel desteklerden faydalanabilirsiniz. Erdem Anaokulu; çocuk eğitiminde en doğru adımları atarak çocuklarda ilişki güçlendirmeye yardımcı olan profesyonel bir kurumdur. Çocuğunuzun olumlu davranışları belli çerçevelerde kazanmasını sağlamak için Erdem Anaokulu farkını mutlaka deneyimlemeniz gerekir.