Çocuklarda tuvalet eğitiminin başarılı şekilde sonuçlanması;başta fiziksel olmak üzere, gelişimsel ve davranışsal olarak da çok önemli bir dönüm noktası olarak nitelendirilir. Buna bağlı olarak bazı çocuklar 18-24 ay arasında lazımlık eğitimine hazır olduğunun işaretini verirken, bazıları ise 3 yaşa gelene kadar tam anlamıyla hazır olmayabilir. Tuvalete eğitimine gereken süreden önce başlamak, bu çocuklarda daha uzun sürede bu eğitim döneminin tamamlanmasına sebep olabilir. Bu yüzden tuvalet alışkanlığı kazandırırken acele etmemek de fayda vardır.
Çocuklarda Tuvalet Alışkanlığı
Çocuklarda tuvalet alışkanlığı, çocuğun uyku ve uyanıklık halinde idrar ve dışkı kontrolünü kazanması, yardım ya da anımsatma olmadan tuvaletinin geldiğini idrak ederek tuvalete giderek ihtiyacını gidermesi anlamına gelir. Tuvalet eğitimi ise çocuk gelişiminde çok önemli bir yere sahiptir. Bu sürecinde sonunda çocuğun sosyal gelişiminde önemli bir basamak aşılmış olur. Ayrıca tuvalet eğitiminin kişilik gelişimi üzerinde çok büyük bir etkisi olduğu söylenebilir.
Çocuklarda tuvalet eğitimi, çocuk gelişiminde çok önemli bir aşama olarak kabul edilir. Bu eğitim sonunda çocuk kendi tuvaletini yapmaya başlar. Bez takmaya ihtiyaç duymaz ve kakasını ya da idrarını uygun yere yapmayı öğrenir. Bu eğitime başlamak için çocukların gereken fiziksel, bilişsel ve duygusal yeterliliğe ulaşmış olması şarttır. Bu yüzden tuvalet eğitimine başlamak için kesin bir yaş aralığından söz etmek pek mümkün olmayabilir. Ancak genel olarak tuvalet eğitiminin 18-36 ay arasında verilmesi gerekir. Çocukların büyük bir kısmı 2 yaşından sonra tuvalet eğitimine tam olarak hazır hale gelir.
Çocuğunuzun Tuvalet Eğitimine Hazır Olduğunu Nasıl Anlaşılır?
Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğunu anlamanın bazı işaretleri vardır. Bu işaretler fiziksel, zihinsel ve ruhsal olarak farklı kategorilere ayrılır. Buna bağlı olarak:
Fiziksel belirtiler:
- Gün içerisinde 2 saatten uzun süre kuru kalma durumu,
- Kuru uyanma,
- Islak bez sayısının giderek azalması,
- Düzenli barsak hareketlerinin ortaya çıkması,
- Çömelme, oturma, yürüme gibi hareketleri desteksiz şekilde yapabilmesi,
- Pantolonunu kendi başına giyebilmesi,
- Kuru ve ıslak arasındaki farkı ayırt edebilmesi.
Zihinsel belirtiler:
- Söylenen her şeyi yapabilmesi,
- Tuvalete sıkıştığını bir şekilde ifade edebilmesi,
- Çiş ya da kakası geldiğini fark edebilmesi.
Ruhsal belirtiler:
- Aile üyelerini taklit etmeye hevesli olması,
- Anne ve babasını memnun etmeye istekli olması,
- Islak beze ya da kakaya katlanmakta zorlanması,
- Sık sık tuvalete oturmaya razı olması,
- Kendisinden daha büyük çocukların ne şekilde kaka yapabildiğini merak etmesi.
Çocuklarda tuvalet eğitimi verirken anne ve babaları başarıya ulaştıracak en önemli adım her zaman için dikkatli bir gözlemci olmak ve çocuğa sabırlı davranmaktır. Çünkü tuvalet eğitimi sürecinde çocuk ön plandadır. Bu yüzden süreç içerisinde ona sadece yardımcı olarak doğru hareket etmek önemlidir. Bu sayede en etkili tuvalet eğitimi adımları ile başarıya ulaşmak mümkün olacaktır.
Tuvalet Eğitimine Başlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Tuvalet eğitimine başlarken dikkat edilmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir:
- Hazır olduğunu gösteren işaretleri aramak: Tuvalet eğitimi konusunda en doğru zamanı belirleyen her zaman çocuğun hareketlerini dikkate almaktır. Çocuğun tuvalet eğitimine başlarken birkaç kelime konuşarak ya da göstererek kendini ebeveynine ifade etmesi gerekir. Çocuklarda bazı net işaretler tuvalet eğitimi için hazır olduklarını ispat ederek niteliktedir. Bu noktada önemli olan bu işaretleri doğru şekilde okuyabilmektir. Çiş ya da kaka yaptıktan sonra çocuğun rahatsızlık hissi yaşaması ya da yaptıktan sonra göstermesi, tuvalete gitmeye ilgi göstermesi ve gün içerisinde 3 saatten fazla altının kuru kalması çocuğun hazır olduğunu gösterir,
- Doğru zamanı belirlemek: Çocuklara tuvalet eğitimi verilmesi için fizyolojik bir gelişim sürecinin de tamamlanması gerekir. Buna bağlı olarak çocuğun kendini tanımaya başladığı psikolojik fiziksel ve davranışsal olarak kendi davranış ve benliğinin ön plana çıktığı 24-48 ay arası en uygun aralıktır. Ancak her çocuğun duygusal ve fiziksel gelişimi birbirinden farklı olduğu için, tuvalet eğitimi döneminin mutlaka belli bir zaman aralığında olması gerektiğini ifade etmek mümkün değildir. Sadece 18 aydan önce önerilmediği bilinmelidir,
- Tuvalet ortamını tanıtma: Tuvalet eğitimi aşamasında ilk olarak çocuğa tuvalet sürecini göstererek ona bu ortamı detaylı şekilde tanıtmak gerekir. Bİr haftalık ön hazırlıktan sonra çocukla beraber tuvalete girmek, gerekirse kaka göstermek ve bunun korku verecek bir şey olmadığını ifade etmek gerekir. Çocuk mümkün olduğunda kendi yaşıtlarıyla, mümkün değilse erkek çocukları baba; kız çocukları ise annelerini gösterici olarak kullanabilir. Bu noktada yerine göre beraber tuvalete girmek çözüm olabilir,
- Uygun bir lazımlık almak: Hazırlık döneminin bir diğer adımı ise ideal bir lazımlık almaktır. Mümkün olduğunda bu alışverişin çocukla beraber yapılması ve birkaç gün çocuğun lazımlığa alışmasını beklemek gerekir,
- Çocuğun biyoritmini dikkate almak: Tüm insanların tuvalet alışkanlığı söz konusu olduğunda, belli bir biyoritmi vardır. Bu yüzden tuvalet eğitimi vermeye karar veren anne babaların, çocuklarının bu sürecini takip ederek tuvalete gitme sıklığını buna göre belirlemesi gerekir. Ayrıca çocukta bir güven duygusu oluşturmak için altının belli bir süre açık kalması faydalı olabilir. Bu süreçte yaşanma ihtimali çok yüksek olan idrar kaçırmalara karşı sabırlı ve anlayışlı davranmak şarttır,
- Daima pozitif olmak: En az bir hafta içerisinde tamamlanabilen bu süreç, bazı çocuklarda 6 aya kadar uzayabilir. Bu yüzden ilk denemeler sonrasında bir hafta içerisinde çocuk bu durumu reddediyorsa, biraz ara verip beklemek gerekebilir. Bir hafta ya da bir aya kadar uyaban bekleme sürecinde anne ve babanın hayal kırıklığından kaynaklı çocuğa tepki vermek süreci daha zor bir noktaya taşır. Bu yüzdene anne ve vabaların tuvalet eğitimi konusunda katı davranmaması ve çocuğu zorlamaması önemlidir. Aynı zamanda çocuğa çok rahat ya da kuralcı yaklaşmamak gerekir,
- Hijyen kurallarını öğretmek: Tuvalet eğitimi sırasında çocuğa mutlaka kazandırılması gereken bir diğer alışkanlık ise hijyen ve temizliktir. Hem kız hem de erkek çocuklar için tuvaletini tamamladıktan sonra yıkanması ya da silinmesi gerektiği, tuvalet kağıdı kullanımı ve sifon çekmek gibi kuralların kesin bir şekilde öğretilmesi gerekir. Özellikle el yıkama alışkanlığı konusu, çok önem verilmesi gereken bir konudur. Bu noktada ise aileler kendine en uygun yöntemi belirleyebilir. Elleri yıkarken şarkı söylemek ya da renkli sabunlar kullanmak bu süreci kolaylaştırır ve çocuk için son derece teşvik edicidir,
- Övgüyle ödüllendirmek: Tuvalet eğitimi verirken yaşanabilecek kazaların bu sürecin bir parçası olduğu unutulmamalıdır. Bazı çocuklar 7 yaşına kadar gece kaçırma sorunları yaşayabilir. Çocukların bu durum karşısında cezalandırılmaması çok önemlidir. Ayrıca çocuk tuvaletini yapmaya başardığında bu durumu överek ödüllendirmek, davranışın pekiştirilmesine yardımcı olur.
Tuvalet Eğitimde En Çok Yapılan Hatalar
Tuvalet eğitiminde en çok yapılan hatalar ise şu şekilde sıralanabilir;
- Çocuk için uygun anı beklememek: Her çocuğu gelişim süreci birbirinden çok farklıdır. Akranları tuvalet eğitimi edinmiş olabilir. Bu durumda çocuğa baskı yapmak doğru bir davranış değildir. Çocuğu bu yeni deneyimde kendini rahat hissettirmek önemlidir. Dolayısıyla çocuğun psikolojik ve fiziksel olarak bu eğitime hazır olup olmadığı detaylı olarak değerlendirilmelidir,
- Kendiniz için uygun anı beklememek: Çocuğuna tuvalet eğitimi vermeden önce anne ve babanın bu duruma psikolojik olarak mutlaka hazır olması gerekir. Çocuğun çektiği zorlukları farklı şekilde yaşayacak olan ebeveynler, bu süreçte kendini için en doğru anı beklemelidir,
- Sorumluluğu çocuğa bırakmak: Çocuğu çok sıkmak yanlış olduğu kadar, tamamen kendini haline bırakmak da doğru değildir. Tuvalet eğitiminde çocuk tek başına tuvalete gitmeyi öğrenmenin çok ötesinde bir sorumluluk alma becerisi öğrenir. Aynı zamanda bir olayın kuralları ve sınırları olduğunu benimsediği bu dönemde, çocuğun ileri hayatında olumlu davranışlar sergilemesini sağlamak adına onu ihmal etmemek de fayda vardır,
- Sabretmemek: Bu süreçte sabırlı davranmak ve beklentileri çok yüksekte tutmamak gerekir. İlk denemede hemen öğrenecek diye bir kural yoktur. Çocuğa sabırlı davranarak defalarca tekrar etmekten kaçınmamak gerekir. Sürekli denemeye devam ettikçe çocukta tuvaleti yapma dürtüsü pekişecektir. Kızmadan ve eğitici bir tavırla yaklaşmak çocuk için bu süreçte en doğru olandır,
- Sürekli tuvalet sormak: Tuvalet eğitimine başlayan anne ve babaların en fazla sorduğu ''tuvaletin geldi mi?'' sorusudur. Çocuğa her an bu soruyu sormak onu kısa sürede bunaltır. Ayrıca istenmeyen bir kontrol kaygısına neden olabilir. Her saniye ona tuvaletinin gelip gelmediğini sormak yerine, bazen kendi haline bırakmak daha faydalı olabilir. Bu sayede çocuk eğitimden soğumaz.
Adım Adım Tuvalet Eğitim Süreci
Çocukların öz bakım ve kişisel gelişimlerinin sağlıklı olması için tuvalet eğitiminin nasıl verildiği son derece önemlidir. Bu noktada en kritik nokta, tuvalet eğitim sürecinin ne erken ne de geç verilmesidir. Tuvalet eğitimine başladığında bez tamamen çıkarılmalı ve iç çamaşırı giydirilen çocuk belli zaman aralıklarında mutlaka tuvalete götürülmelidir. Bu yüzden çocuk bezliyken yeterince gözlem yapılmalı ve çiş kaka saatleri dikkate alınmalıdır. Çocuk altına kaçırdığında (birçok kez kaçırabilir) kızmadan, sakin ve sabırlı bir şekilde ''sen artık büyüdün ve çişini tuvalete yapman gerekir'' diyerek üstü değiştirilmelidir.
Her çocuğun biricik olması ve her ailenin dinamiklerinin birbirinden farklı olması bu süreçte dikkate alınmalıdır. Ancak temelde en doğru olan; çocukların 18 aylıktan önce kas kontrolünü yeterince sağlayamamasıdır. Bu yüzden 18 aylıktan önce tuvalet eğitimine başlamak doğru değildir. Ayrıca tuvalet eğitiminin 3 yaşından geç olmaması da dikkat edilmesi gereken detaylardan biridir. Sadece özel gereksinimli çocuklarda, yaş değil çocuğun gelişim özellikleri dikkate alınarak daha geç eğitim verilmesi mümkün olabilir.
Çocuk tuvalet eğitimine hazır olduğunda bir haftada süreç tamamlanabilir. Ancak bu sürenin 1 aya kadar uzaması da normal kabul edilir. Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olması kadar, bu sürece anne ve babanın da hazır olması gerekir. Çünkü bu süreç içerisinde ebeveyn sabırlı olmalı, çocuğa gösterdiği sevgi ve ilgili çocuğun altına kaçırmasıyla asla değişmemelidir.
Yanlış Tuvalet Eğitimi Sonuçları
Tuvalet eğitimi, çok fazla zorluk barındırsa bile sonunda bir rahatlığa geçiş olarak görülmelidir. Çocuk bu dönemde çok yorucu ve zorlayıcı olabilir. Ancak onunda bir şekilde bu sürecin üstesinden geleceği bilinmeli ve sabırlı olarak ihtiyacı olan ilgi ona sürekli verilmelidir. Yanlış tuvalet eğitimi sonuçları, yetişkinlikte çocuğun daha farklı sorunlarla karşı karşıya kalması anlamına gelebilir. Bu yüzden her çocuğun farklı gelişim süreci olduğunu bilmek, kıyaslama yapmadan onun elinden sabırlı bir şekilde tutmak çok önemlidir. Doğru yaklaşım sayesinde tuvalet eğitimi süreci başarılı şekilde tamamlanacaktır.
Çocuklarda tuvalet eğitiminin sağlıklı tamamlanması; anaokuluna başladığında zorlanmadan okula adapte olmasına yardımcı olur. Erdem Anaokulu; çocuk gelişimi konusunda bilinçli hareket eden uzman kadrosu ile başarısını ispatlamış bir kurumdur. Sizde çocuğunuzun Erdem Anaokulu farkını deneyimlemesini isterseniz hemen web sitemizi ziyaret edebilirsiniz. Erdem Anaokulu; anaokulu söz konusu olduğunda kalite ve güvenli eğitimin tek adresi olmaya devam eder.
